Skurcze mięśni kończyn – o czym mogą świadczyć i co jest ich przyczyną?

Skurcze mięśni kończyn dolnych są dolegliwością mogącą mieć zróżnicowane podłoże. Rozpoznanie ich przyczyny uwarunkowane jest przede wszystkim objawami towarzyszącymi, a także płcią, wiekiem, dietą i trybem życia.

W przeważającej większości przypadków skurcze mięśni kończyn świadczą o niedoborze składników mineralnych, stosowaniu środków na odchudzanie lub urazie wywołanym np. nadwyrężeniem.

Skurczów mięśni kończyn nie należy bagatelizować, ponieważ mogą one towarzyszyć poważnym chorobom, w tym m.in. cukrzycy, nadciśnieniu i zakrzepicy. Szczególny niepokój powinien w nas wywołać obrzęk i zasinienie nóg występujące wraz z silnymi skurczami mięśni.

Skurcze mięśni nóg a niedobór minerałów

Najpowszechniejszą, a zarazem najbardziej prozaiczną przyczyną skurczu mięśni jest niedobór składników mineralnych, w tym w głównej mierze magnezu i potasu. Objawem zaburzeń gospodarki kwasowo-zasadowej organizmu są nocne skurcze mięśni, które negatywnie wpływają na jakość życia.

W takiej sytuacji rekomendowanym rozwiązaniem jest odstawienie lub znaczne ograniczenie ilości przyjmowanej kawy i napojów zawierających kofeinę. Jest to istotne, ponieważ kofeina wypłukuje witaminy i substancje mineralne.

Oprócz tego warto przyjmować suplementy diety bogate w magnez i potas i wdrożyć odpowiednio zbilansowaną dietę. Drogocennym źródłem magnezu są: ciemne kakao, gorzka czekolada, sery, kefiry, jogurty naturalne, ryby (tuńczyk, makrela, dorsz i łosoś), ciemne pieczywo, kasza gryczana i płatki zbożowe.

Oprócz tego warto do swojej diety włączyć warzywa bogate w magnez, w tym: szpinak, jarmuż, botwinę, groch, fasolę i ciecierzycę. Z kolei potas zawarty jest w: soczewicy, pietruszce, orzechach (zwłaszcza pistacjowych), wiórkach kokosowych, mięsie z piersi indyka, wołowinie i polędwicy.

Skurcze mięśni kończyn a nadwyrężenie

Skurcze mięśni nóg z towarzyszącymi dolegliwościami bólowymi często bywają skutkiem nadwyrężenia np. w wyniku zbyt intensywnej aktywności fizycznej. Mogą być one również następstwem treningu siłowego bez wcześniejszego rozgrzania mięśni.

W takiej sytuacji warto rozmasować nogi, a także postawić na rozciąganie mięśni. Doraźnie można przyjąć również leki przeciwbólowe – najlepiej niesteroidowe leki przeciwzapalne.

Skurcze mięśni nóg a cukrzyca

Skurcze nóg często są jednym z pierwszych niepokojących objawów cukrzycy. Gdy są one szczególnie uciążliwe, a w dodatku towarzyszą im: wzmożone pragnienie, częste oddawanie moczu, utrata masy ciała lub wręcz przeciwnie, nadmierna senność, niekontrolowane napady głodu, zaburzenia widzenia i ciężko gojące się rany, należy udać się na konsultację z lekarzem podstawowej opieki zdrowotnej.

Przy podejrzeniu cukrzycy należy wykonać badanie stężenia cukru krwi na czczo oraz badanie na nietolerancję glukozy. Leczenie cukrzycy i towarzyszących jej objawów, w tym skurczów nóg, uzależnione jest m.in. od jej typu.

Jednakże w każdym przypadku konieczna jest zmiana dotychczasowego trybu życia – ograniczenie cukru i uprawianie aktywności fizycznej.

Skurcze mięśni kończyn a zakrzepica

Skurcze mięśni są charakterystycznym objawem zakrzepicy, jednakże zazwyczaj towarzyszy im również tępy ból o umiarkowanym charakterze, obrzęk, ocieplenie kończyn, a także podwyższona temperatura ciała.

W początkowej fazie rozwoju objawy zakrzepicy nie są zbyt uciążliwe, jednakże nie należy ich bagatelizować, ponieważ wiążą się one z podwyższonym ryzykiem zatoru płucnego.

Zakrzepica powstaje na skutek tworzenia skrzeplin, które znacznie utrudniają lub całkowicie blokują przepływ krwi. Podstawą w diagnostyce tej choroby jest ultrasonografia dopplerowska (USG Dopplera) i badanie przepływu krwi w żyłach.

Leczenie zakrzepicy powinno być dwutorowe i uwzględniać zarówno sposoby fizykalne, jak i farmakologiczne. Wśród pierwszych z nich można wymienić rajstopy i opaski elastyczne o działaniu przeciwzakrzepowym. Ich skuteczność uzależniona jest przede wszystkim od doboru odpowiednio dopasowanego rozmiaru.

W przypadku bardzo uciążliwych skurczów należy rozmasowywać nogi, a także wykorzystać prostą technikę polegającą na uniesieniu kończyn o 15 cm w pozycji leżącej (ważne, by znajdowały się one powyżej linii serca).

Z kolei wśród farmakologicznych środków leczenia zakrzepicy można wymienić: heparyny niefrakcjonowane, heparyny drobnocząsteczkowe i antagonistów witaminy K.

Skurcze mięśni nóg a nadciśnienie

Skurcze mięśni często towarzyszą także nadciśnieniu tętniczemu, o którym można mówić wówczas, gdy ciśnienie skurczowe przekracza 140 mm Hg, a ciśnienie rozkurczowe – 90 mm Hg.

W większości przypadków nadciśnienie ma charakter idiopatyczny, co oznacza, że nieznane jest jego bezpośrednie podłoże.

Co istotne, nadciśnienie tętnicze bardzo często przebiega całkowicie bezobjawowo lub skąpoobjawowo wraz ze: skurczami mięśni, poczuciem niepokoju, nadmierną potliwością, nadpobudliwością, kołataniem serca i szumami usznymi. Możliwe przyczyny nadciśnienia to:

• palenie papierosów,
• otyłość,
• nadużywanie alkoholu,
• stosowanie leków przeciwzakrzepowych,
• zaburzenia gospodarki lipidowej i kwasowo-zasadowej organizmu,
• dieta wysokosodowa, wysokobiałkowa i wysokotłuszczowa,
• długotrwałe stosowanie doustnych środków antykoncepcyjnych.

Leczenie nadciśnienia tętniczego polega w głównej mierze na ograniczeniu lub wyeliminowaniu czynników ryzyka (rzucenie papierosów, zmiana diety i trybu życia, odstawienie tabletek antykoncepcyjnych).

Oprócz tego stosuje się środki farmakologiczne, które obniżają ciśnienie krwi, a co za tym idzie – minimalizują ryzyko wystąpienia groźnych dla życia powikłań.

Bibliografia:

1. Maździarz A., Żylna choroba zakrzepowo-zatorowa – epidemiologia i profilaktyka. Current Gynecologic Oncology. 2015; 13: 191-200.
2. Frank M., Sack M.D., Campos H., Leczenie w nadciśnieniu tętniczym. Kardiologia po Dyplomie. 2010; 10: 12-25.