Zakrzepica – przyczyny, objawy i sposoby leczenia

Zakrzepica, nazywana również żylną chorobą zakrzepowo-zatorową, jest schorzeniem polegającym na zatykaniu naczyń krwionośnych skrzeplinami. Stanowi ona zagrożenie dla zdrowia, ponieważ wiąże się z wysokim ryzykiem oderwania zakrzepów i zatoru tętnicy płucnej.

Zakrzepica żył głębokich zaliczana jest do najpowszechniejszych chorób na świecie. Zazwyczaj lokalizuje się ona w obrębie kończyn dolnych – żyły podkolanowej, udowej i goleni.

Szacuje się, że choroba zakrzepowo-zatorowa dotyka ponad 50 tys. osób w Polsce, z czego ok. 70% to pacjenci w podeszłym wieku. Zakrzepica objawia się: umiarkowanym bólem, który nasila się przy chodzeniu, obrzękiem, tkliwością uciskową i podwyższoną temperaturą ciała.

Leczenie zakrzepicy polega m.in. na stosowaniu pończoch lub opasek elastycznych, których główną funkcją jest przyśpieszanie przepływu krwi w nogach. W średnio i mocno zaawansowanych przypadkach zakrzepicy konieczne jest również wdrożenie leczenia farmakologicznego.

Przyczyny zakrzepicy żył głębokich

Podstawową i bezpośrednią przyczyną zakrzepicy żył głębokich jest zwolnienie przepływu krwi, które może mieć zróżnicowane podłoże. Konsekwencją takiego stanu jest tworzenie się skrzeplin (zakrzepów), które znacznie utrudniają przepływ krwi.

Wśród najpowszechniejszych przyczyn zakrzepicy żył głębokich można wymienić:

• podeszły wiek: 50-60 lat w przypadku kobiet i 40-50 w przypadku mężczyzn,
• długotrwałe unieruchomienie, np. podczas wielogodzinnej podróży samochodem lub samolotem,
• żylną chorobę zakrzepowo-zatorową w wywiadzie rodzinnym,
• urazy kończyn dolnych, bioder i miednicy,
• niewydolność serca,
• palenie papierosów,
• otyłość,
• ciążę i poród (w szczególności przez cesarskie cięcie),
• przebyte zabiegi chirurgiczne,
• choroby nowotworowe,
• towarzyszące choroby układu pokarmowego: chorobę Leśniowskiego-Crohna i wrzodziejące zapalenie jelita grubego,
• zaburzenia procesów krzepnięcia krwi.

Objawy zakrzepicy żył głębokich

Objawy zakrzepicy mogą znacząco wpłynąć na jakość życia osób dotkniętych tą chorobą. Stopień uciążliwości symptomów towarzyszących żylnej chorobie zakrzepowo-zatorowej uwarunkowany jest przede wszystkim charakterem zmian zakrzepowych.

Wśród najważniejszych objawów zakrzepicy należy wymienić:

• tępy, umiarkowany ból, który nasila się podczas chodzenia,
• obrzęk w obrębie zmian zakrzepowych (zazwyczaj na kończynach dolnych),
• zwiększoną temperaturę kończyn dolnych,
• zasinienie skóry,
• napięcie skóry,
• tkliwość uciskową,
• widoczne powiększenie żył,
• poczucie stwardnienia naczyń krwionośnych,
• utrzymujące się stany podgorączkowe.

W przeważającej większości przypadków zakrzepica kończyn dolnych rozpoczyna się od obrzęku nóg, któremu towarzyszy tępy ból. Osoby, które uskarżają się na tego typu objawy, powinny udać się na konsultację do lekarza podstawowej opieki zdrowotnej.

Niestety zazwyczaj wielu pacjentów pierwsze symptomy zakrzepicy bagatelizuje, a do lekarza trafia w przypadku zaawansowanego stanu chorobowego z objawami znacznie pogarszającymi jakość życia.

Diagnostyka zakrzepicy

Rozpoznanie zakrzepicy kończyn dolnych nie stanowi dużego wyzwania diagnostycznego dla lekarzy. Wynika to w głównej mierze z rozpowszechnienia tej choroby i swoistych objawów jej towarzyszących. Przy czym warto podkreślić, że w niektórych przypadkach zakrzepica może przebiegać całkowicie bezobjawowo.

Z tego powodu ważne jest oszacowanie czynników ryzyka i wykonywanie podstawowych badań diagnostycznych. Mowa tu w głównej mierze o:

• badaniu USG Dopplera,
• ocenie przepływu krwi w żyłach,
• pletyzmografii, czyli ocenie objętości krwi w kończynach dolnych,
• flebografii, czyli obrazowaniu żyły na zdjęciu rentgenowskim,
• ocenie stężenia D-dimerów.

Leczenie zakrzepicy żył głębokich

Leczenie zakrzepicy nóg (kończyn dolnych) powinno uwzględniać zarówno doraźne środki pomocy, jak i środki farmakologiczne.

Pierwsze z nich stosuje się w głównej mierze w celu usprawnienia procesu krzepnięcia krwi. Wśród nich można wymienić m.in. terapię uciskową – pończochy i opaski elastyczne, które wykazują właściwości przeciwzakrzepowe.

Przy ich wyborze należy się kierować w głównej mierze rozmiarem, ponieważ żeby spełniały one swoją funkcję, muszą dobrze przylegać do kończyn.

Warto mieć jednak na uwadze, że zarówno rajstop, jak i opasek przeciwzakrzepowych nie należy stosować w przypadku choroby niedokrwiennej nóg.

Niefarmakologicznym sposobem leczenia zakrzepicy żył głębokich jest również przerywany ucisk pneumatyczny (PUP), który polega na zastosowaniu specjalnego aparatu wyposażonego w nadmuchiwane rękawy, które naprzemiennie pompują i odpompowują powietrze.

Głównym celem tego sposobu leczenia zakrzepicy jest ułatwianie przepływu krwi w kierunku serca. Rekomendowanym rozwiązaniem dla osób z zakrzepicą nóg jest ich uniesienie pod kątem 15 stopni – dzięki temu można doraźnie usprawnić przepływ krwi i zniwelować tępy ból kończyn dolnych.

Alternatywą, a zarazem dopełnieniem doraźnych metod leczenia zakrzepicy są metody farmakologiczne. W farmakoterapii zakrzepicy wykorzystuje się w głównej mierze:

• heparynę drobnocząsteczkową,
• heparynę niefrakcjonowaną,
• antykoagulanty,
• inhibitory trombiny,
• antagonistów witaminy K.

Przy stosowaniu leków na zakrzepicę należy pozostawać pod stałą kontrolą lekarza podstawowej opieki zdrowotnej. W niektórych przypadkach konieczne jest również wykonywanie raz w miesiącu specjalistycznych badań, np. współczynnika INR przy stosowaniu antagonistów witaminy K.

 

Bibliografia:

1. Windyga J., Leczenie wstępne i wtórna profilaktyka zakrzepicy żył głębokich. Hematologia. 2010; 2: 119-125.
2. Maździarz A., Żylna choroba zakrzepowo-zatorowa – epidemiologia i profilaktyka. Current Gynecologic Oncology. 2015; 13: 191-200.