Obrzęk tłuszczowy – czym jest i jak się objawia?

Obrzęk tłuszczowy to choroba, którą odnajdziemy również pod takimi nazwami jak obrzęk lipidowy i lipoedema. W naukowych opracowaniach doszukać się można również takich nazw jak lipalgia, adiposalgia, adipositas dolorosa czy lipomatosis dolorosa.

Pacjenci i lekarze wciąż zbyt mało o niej wiedzą – obrzęk tłuszczowy często jest źle diagnozowany i mylony z otyłością lub obrzękiem limfatycznym – a w związku z tym nie jest również prawidłowo leczony. Mimo że choroba ta znana jest tak naprawdę od zarania dziejów (informacje o jej występowaniu pochodzą już z czasów starożytnych), to jej pierwszy naukowy opis został wykonany dopiero w 1940 roku.

Czym jest obrzęk tłuszczowy?

To problem polegający na nieprawidłowym rozmieszczeniu tkanki tłuszczowej i dotyczy on prawie wyłącznie kobiet. Choroba rozwija się najczęściej w okresie pokwitania, zdecydowane pogorszenie notowane jest w trakcie ciąży.

Przyczyn problemu naukowcy doszukują się w czynnikach hormonalnych i predyspozycjach genetycznych. Niestety przyczyny nie są do końca zbadane i określone w sposób jednoznaczny, badacze wciąż mają w tej dziedzinie wiele do zrobienia.

Obrzęk lipidowy to niestety choroba chroniczna i postępująca – natomiast dobrą wiadomością jest to, że w dzisiejszych czasach istnieje wiele metod leczenia i poprawy jakości życia pacjenta (np. zabiegi, stosowanie wyrobów kompresyjnych).

Jak się objawia obrzęk tłuszczowy?

Najbardziej widocznym objawem jest oczywiście rozrost podskórnej tkanki tłuszczowej, który częściej dotyczy dolnych partii ciała – przede wszystkim nóg.

Poza widocznym, symetrycznym powiększeniem części ciała, których obrzęk dotyczy, typowymi dolegliwościami są między innymi ból, nadwrażliwość i łatwość powstawania siniaków oraz ran (na skutek ocierania się o siebie kończyn) – problemy te nasilają się podczas ciepłej pogody i po wykonywaniu ćwiczeń. W ekstremalnych przypadkach na skutek nadmiaru tkanki tłuszczowej na nogach mogą pojawić się nawet trudności z chodzeniem.

Nadmiar tkanki tłuszczowej i kruchość naczyń krwionośnych sprzyjają również powstawaniu obrzęków na skutek zatrzymywania wody w organizmie i zaburzenia krążenia limfy.

Wszystkie powyższe dolegliwości przekładają się również na stan psychiczny – osoby cierpiące na lipoedemę nie akceptują swojego ciała, czują się nieatrakcyjnie i niekomfortowo, schorzenie sprzyja nawet pojawianiu się depresji.

Nieleczony obrzęk lipidowy może prowadzić do powstania obrzęku tłuszczowo-limfatycznego (na skutek zgrubienia i usztywnienia naczyń limfatycznych).

Jak odróżnić obrzęk lipidowy od obrzęku limfatycznego (limfoedema)?

Jak już wspomniano, częstym problemem pozostaje postawienie odpowiedniej diagnozy. Podstawowe różnice między obrzękiem limfatycznym a tłuszczowym są jednak dość znaczne. Obrzęk limfatyczny może dotykać zarówno mężczyzn, jak i kobiet w różnym wieku, podczas gdy tłuszczowy dotyczy tylko kobiet (jeśli mężczyzn, to z zaburzeniami hormonalnymi) i rozwija się dopiero od momentu osiągnięcia dojrzałości płciowej.

Obrzęk limfatyczny może dotyczyć tylko jednej kończyny i nie jest bolesny – lipoedema rozwija się symetrycznie i daje dolegliwości bólowe. Nie dotyczy ona natomiast stóp – podczas gdy limfoedema może.

Przy obrzęku limfatycznym nie odnotowuje się problemów w postaci siniaków i krwiaków, występuje natomiast objaw Stemmera – zgrubienie skóry górnej części stopy, tak, że nie można uchwycić jej w fałd.

Ponadto odpowiednia dieta pomaga zredukować obrzęk limfatyczny, a efektu takiego nie ma niestety w przypadku obrzęku tłuszczowego – ani dieta, ani ćwiczenia fizyczne nie są w stanie pomóc z pozbyciu się tej dolegliwości.

Leczenie obrzęku lipidowego

Najważniejsze jest podjęcie leczenia we wczesnym stadium choroby, aby zahamować jej szybki rozwój. Ważnym elementem jest tu stosowanie odpowiednio dobranych wyrobów kompresyjnych ograniczających powstawanie zwykłych obrzęków. Na początku to wystarcza, aby obrzęki się cofały.

Na bardziej zaawansowanym etapie konieczne jest kompleksowe leczenie: poza regularnym stosowaniem wyrobów kompresyjnych konieczne są zabiegi fizykoterapeutyczne mające na celu poprawę transportu limfy, głównie poprzez masaż limfatyczny. Stosuje się również zabiegi z użyciem specjalnej aparatury uciskowej.

Tylko naprawdę systematyczne zabiegi drenażu limfatycznego i noszenie wyrobów kompresyjnych mogą dać zadowalający efekt – dzięki zapobieganiu obrzękom redukują ból i poprawiają wygląd i samopoczucie pacjenta – nie mają niestety wpływu na rozrost tkanki tłuszczowej. Aby ją usunąć, niezbędne są różnego rodzaju zabiegi operacyjne.

Liposukcje są obecnie dość bezpiecznymi zabiegami chirurgicznymi, które w zależności od rozległości wykonać można nawet pod znieczuleniem miejscowym. Po zabiegach liposukcji nadal ważne jest stosowanie wyrobów kompresyjnych i zabiegów fizjoterapeutycznych, aby zapobiec obrzękom i szybkiemu postępowi choroby.

Pamiętajmy, aby w każdym wypadku zwracać się po pomoc do wykwalifikowanych lekarzy specjalistów i fizjoterapeutów, gdyż tylko fachowa opieka jest w stanie pomóc chorym z tą przykrą dolegliwością.

Bibliografia:

1. Joyce Bosman 2011, Comment: Lipoedema: poor knowledge, neglect or disinterest?, Journal of Lymphoedema, Vol 6, No 2.
2. Susan Hodson, Sue Eaton, 2013, Lipoedema management: Gaps in our knowledge, Journal of Lymphoedema, Vol 8, No 1.
3. JOBST®GmbH, 2009, Obrzęk lipidowy (tłuszczowy), Poradnik dla pacjentek.